NUMARALI
HADİS-İ ŞERİF:
حَدَّثَنَا
سُلَيْمَانُ
بْنُ دَاوُدَ
الْعَتَكِيُّ
حَدَّثَنَا
حَمَّادٌ
حَدَّثَنَا
وَاصِلٌ
مَوْلَى
أَبِي
عُيَيْنَةَ
قَالَ
سَمِعْتُ
أَبَا جَعْفَرٍ
مُحَمَّدَ
بْنَ عَلِيٍّ
يُحَدِّثُ عَنْ
سَمُرَةَ
بْنِ
جُنْدُبٍ
أَنَّهُ كَانَتْ
لَهُ عَضُدٌ
مِنْ نَخْلٍ
فِي حَائِطِ
رَجُلٍ مِنْ
الْأَنْصَارِ
قَالَ وَمَعَ
الرَّجُلِ
أَهْلُهُ
قَالَ
فَكَانَ
سَمُرَةُ يَدْخُلُ
إِلَى
نَخْلِهِ
فَيَتَأَذَّى
بِهِ وَيَشُقُّ
عَلَيْهِ
فَطَلَبَ
إِلَيْهِ
أَنْ
يَبِيعَهُ فَأَبَى
فَطَلَبَ
إِلَيْهِ
أَنْ
يُنَاقِلَهُ
فَأَبَى
فَأَتَى
النَّبِيَّ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
فَذَكَرَ
ذَلِكَ لَهُ
فَطَلَبَ
إِلَيْهِ
النَّبِيُّ
صَلَّى اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
أَنْ يَبِيعَهُ
فَأَبَى
فَطَلَبَ
إِلَيْهِ
أَنْ
يُنَاقِلَهُ
فَأَبَى قَالَ
فَهِبْهُ
لَهُ وَلَكَ
كَذَا
وَكَذَا أَمْرًا
رَغَّبَهُ
فِيهِ
فَأَبَى
فَقَالَ أَنْتَ
مُضَارٌّ
فَقَالَ
رَسُولُ
اللَّهِ صَلَّى
اللَّهُ
عَلَيْهِ
وَسَلَّمَ
لِلْأَنْصَارِيِّ
اذْهَبْ
فَاقْلَعْ
نَخْلَهُ
Semure b. Cündüb'den
rivayet olunduğuna göre;
Kendisinin Ensar'dan
birisinin bahçesinde yeni dikilmiş bir hurma ağacı varmış. (Bahçe sahibi olan)
kişi ailesi ile beraber (o bahçede kalıyor) imiş. Semüre o hurmanın yanına
giri(p çıkı)yormuş. Onun bu giriş çıkışından (bahçe sahibi) rahatsız oluyor ve
(bu durum) onun gücüne gidiyormuş. Bu sebeple (Semüre'den) bu hurmayı kendisine
satmasını istemiş. Semure (bu teklifi) kabul etmemiş. Bunun üzerine Semure'ye
ağacı (oradan söküp başka bir bahçeye) götürmesini teklif etmiş. (Semure bu
teklifi de) reddetmiş. Bunun üzerine (bahçe sahibi) Nebi (s.a.v.)'e varıp
durumu kendisine anlatmış. Nebi (s.a.v.) de Semure'ye bu ağacı (bahçe sahibine)
satmasını rica etmiş, Semure (bu teklifi) kabul etmemiş. Sonra ona bu ağacı (buradan
başka bir yere) nakletmesini teklif etmiş, (Semure) bunu da kabui etmemiş.
Bunun üzerine, yapılmasını tavsiye ettiği (iyi) bir iş olarak;
"Onu bu bahçenin
sahibine bağışla, (karşılığında) sana şu kadar (sevap) var" diye
emretmiş.
(Semure yine) kabu!
etmeyince;
"Sen zarar
göreceksin!" demiş ve (bahçe sahibi olan) Ensarî'ye de:
"Git, onun
hurmasını sök!" buyurmuş.
İzah:
Hadis-i şerifte, bir
kimsenin bir müslümana zarar vermeye hakkı olmadığı, bir kimsenin bir müslümana
zarar vermesi halinde bu zararın önlenmesi için verilen zarardan daha az olmak
şartıyla, zarar ile mukabele etmenin bile caiz olduğu ifade edilmektedir.
Çünkü bu hadis-i
şerifte Nebi Efendimizin Semüre'ye, komşusunun hurmalarına verdiği zarardan dolayı
kendi hurma fidanını komşusunun hurma bahçesinden sökmesini emrettiği
açıklanmaktadır.
Bu, bir zarar önlenmek
istendiği zaman kendi misli ile mukabele edilemeyeceği, ancak daha az bir
zararla mukabele edilebileceği anlamına gelir.
Bu husus islâm ulemasının
şu sözlerinde ifadesini bulmuş ve kanunlaşmıştır:
"ed-Dararü'leşeddyüzâlü
bi'1-ehaff = Bir Zarar-ı eşed, zarar-ı ehaf ile izâle
olunur."[Bk.Mecelle,Madde 27.]
"ed-Dararü lâ
yüzâlü bi'd-darar = Bir zarar kendi misli ile izâle olunamaz."[Bk.Mecelle,Madde
25.]
Hattâbî, hadis-i
şerifte sözü geçen hurma ağacının söküldüğüne dair bir ifade bulunmadığına
bakarak, Hz. Nebi'in, metinde geçen "Git onun hurmasını sök"
anlamındaki emrinin hakiki manada bir emir olmayıp Se-müre'yi komşusuna verdiği
zarardan alıkoymak için söylenmiş bir tehdit olduğunu söylemiştir. Bu
Hattâbî'nin şahsi görüşüdür.